Utrata zębów jest powszechnie spotykanym zjawiskiem. Wraz z wiekiem tracimy coraz więcej zębów, ich brak nie jest bez znaczenia. Luki w uzębieniu powodują zmianę rozkładu sił żucia, co może skutkować powstaniem zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych, recesja dziąseł oraz upośledzeniem rozdrabniania pokarmu, co rzutuje dalej na kolejne odcinki układu pokarmowego, którego pierwszym odcinkiem jest jama ustna. Poza tym nawet niewielkie ubytki w uzębieniu, zwłaszcza w odcinku przednim, mogą negatywnie odbijać się na czynności mowy. Dodatkowo obserwuje się, że pacjenci prezentujący luki w uzębieniu bardzo często tracą pewność siebie z powodu obniżonej estetyki.
Osobom, u których pozostała jeszcze część własnego uzębienia, lub też zastosowano u nich zabiegi implantoprotetyczne proponowane są różne rozwiązania uzupełniające powstałe luki zębowe. Jednym z rozwiązań są protezy szkieletowe, w których jako elementy retencyjne (podtrzymujące) stosowane są zatrzaski lub zasuwy. Zdarza się też, że wcześniej wymienione elementy retencyjne stosowane są w pracach kombinowanych, tzn. takich, w których występują dwa typy uzupełnień np. most i proteza szkieletowa. Do zalet protez posiadających zasuwy lub zatrzaski jako elementy retencyjne należy niewątpliwie wysoka estetyka. Uzupełnienia te nie posiadają widocznych klamer drucianych, tak jak w klasycznych protezach częściowych, które mogłyby być widoczne przy uśmiechu, czy też przy innych codziennych czynnościach. Poza tym zastosowanie takich elementów retencyjnych sprawia, że w przeciwieństwie do zwykłych protez akrylowych nie osiadają one na podłożu, ale przenoszą siły żucia w dużej części poprzez własne zęby/korzenie zębów pacjent, dzięki temu nie dochodzi do nadmiernego obciążanie błony śluzowej. Kolejną zaletą w obu przypadkach jest dobra stabilizacja protez na podłożu, bez ryzyka ich wypadania w czasie jedzenia, mówienia czy uśmiechania się. Protezy szkieletowe mają jeszcze jedna zaletę w porównaniu do protez osiadających – nie wymagają one podścielania, ponieważ nie wywołują zaniku podłoża protetycznego w takim stopniu, jak klasyczne uzupełnienia akrylowe.
Niezależnie od rodzaju elementu retencyjnego zawsze przed założeniem uzupełnienia protetycznego konieczne jest wyleczenie wszystkich ubytków oraz usunięcie zębów, które nie nadają się do odbudowy protetycznej. W przypadku wykonywania uzupełnień z zatrzaskami jest czasami możliwe wykorzystanie korzeni zębów, które nie miałyby wartości jako filary protetyczne w uzupełnieniach stałych, takich, jak np. mosty.
Protezy częściowe ruchome zaopatrzone w zasuwy jako elementy retencyjne są polecanym rozwiązaniem, ze względu na bardzo dobre właściwości retencyjne oraz idealną estetykę, dzięki zastosowaniu porcelany do wykonania koron. Mankamentem tego rozwiązania, oprócz znacznych kosztów, jest konieczność oszlifowania i założenia koron na zębach, na których będzie zamontowana zasuwa. Zazwyczaj szlifowane są dwa zęby po każdej strony luki, ponieważ pojedynczy ząb nie stanowiłby wystarczającego podparcia dla mechanizmu zasuwy utrzymującej protezę na miejscu w czasie żucia. Wybór dwóch zębów po każdej stronie luki oraz ich blokowanie (połączenie koroną) pozwala osiągnąć dobrą retencję dla zasuwy i samej protezy bez nadmiernego ryzyka rozchwiania takich zębów. Zdarza się też, że zamiast łączenia zębów koronami zespolonymi stosuje się most protetyczny, który zawiera elementy podtrzymujące dla protezy szkieletowej. Rozwiązanie to, wymagające oszlifowania koron zębów przylegających do luki jest dobrym rozwiązaniem w przypadku, gdy takie zęby posiadają wypełnienia, lub były wcześniej skutecznie leczone endodontycznie. W przypadku, gdy zęby przylegające do luki są zupełnie zdrowe należy rozważyć argumenty za i przeciw ich oszlifowaniu. Protezy na zasuwach są polecane w przypadku częściowych braków w uzębieniu, które nie mogą być odbudowane samym mostem.
Innym możliwym do wykorzystania elementem retencyjnym są zatrzaski, które są montowane albo na własnych korzeniach zębów pacjenta, albo na wszczepionych wcześniej implantach zębowych. Zastosowanie zatrzasków nie wymaga umieszczania na zębach własnych pacjenta koron protetycznych. Rozwiązanie to jest szczególnie polecane przy rozległych brakach w uzębieniu. Zastosowanie zatrzasków zapewnia dobrą estetykę, a ponadto jest rozwiązaniem tańszym, niż w przypadku protez opartych na zasuwach (nie wiążę się z koniecznością wykonania koron/mostu porcelanowego).
Zarówno koszt wykonania protez opatrzonych zasuwami, jak i tych na zatrzaskach jest wyższy niż w przypadku protez szkieletowych wyposażonych w same klamry. Całkowite koszty wykonania takiego leczenia są uzależnione od wyjściowego stanu uzębienia pacjenta. W przypadku wykonywania protez na zasuwach w koszty wchodzi także oszlifowanie zęba pod koronę, na której mocowana jest część zasuwy, często też leczenie endodontyczne i wykonanie wkładu korzeniowo-koronowego. W przypadku zatrzasków konieczne jest leczenie kanałowe oraz umieszczenie wkładów korzeniowych, na których osadza się czapeczki z zatrzaskami. Korony dla zębów, na których mocowana jest zasuwa są wykonywane z porcelany, co zapewnia odpowiednią wytrzymałość na siły działające podczas pracy protezy, ale niestety podnosi koszt całego uzupełnienia. Zastosowanie zasuw w protezach szkieletowych jest droższym rozwiązaniem niż w przypadku zastosowania zatrzasków. Koszt wykonania samej protezy szkieletowej to około 1300-1700 złotych + koszty wykonania zasuw lub zatrzasków, w zależności od przypadku w różnej ilości.
Należy pamiętać o tym, że w przypadku zarówno protez na metalowych zasuwach, jak i na zatrzaskach konieczne jest wymienianie plastikowych elementów w ich łożach, które z czasem ulegają zużyciu, co wiąże się z dodatkowymi kosztami w czasie ich użytkowania (ok. 200zł). Wymiana takich elementów jest zazwyczaj konieczna co 1,5 – 2 lata. Poza tym przynajmniej raz w roku przy użytkowaniu protez pacjent powinien zgłosić się do kontroli protetycznej, aby lekarz mógł ocenić, czy nie występują jakieś niepokojące objawy.
Bibliografia:
- K.M. Lehmann, E. Hellwig, H.J. Wenz, Zahnärztliche Propadeutik, wyd. 12. poprawione i rozszerzone, Deutscher Zahnärzteverlag, 2012
- Wolfgang Gernet, Michael Ehrenfeld, Norbert Schwenzer, Reiner Biffar, Zahnärztliche Prothetik, wydanie 4., Georg Thieme Verlag, 2011
